Foto: FCJK

Nastavljamo s objavljivanjem feljtona profesora i glavnog urednika Fokalizatora Vladimira Vojinovića, o tretmanu crnogorske književnosti u zvaničnim i drugim institucijama nauke, obrazovanja i kulture. Feljton je ukorijenjen u ranijim Vojinovićevim sondažama…

“Udvoričko ponašanje“

Skup posvećen Petru II Petroviću Njegošu, koji je u organizaciji CANU i SANU 27. septembra 1993. godine svečano otvoren u Beogradu, a dan kasnije nastavljen na Cetinju, prekinut je tokom izlaganja akademika Milisava Babovića, u Vladinom domu. Tadašnji predśednik CANU akademik Dragutin Vukotić, bio je prinuđen da zaključi śednicu, jer su građani Cetinja, koji su kao publika prisustvovali skupu, lavinom verbalnih reakcija, odnosno optužujući učesnike skupa za skrnavljenje Njegoševa lika i djela i politikantsko i “udvoričko” ponašanje prema vlastima u Beogradu, a potom i pjevajući stihove današnje crnogorske himne, učinili nemogućim rad učesnika skupa u Vladinom domu.

O svemu tome u publikacijama CANU nema podataka. Naprotiv, zvanična organizatorova ocjena toga skupa je sljedeća: U saradnji sa Odjeljenjem za jezik i književnost SANU, uspješno je organizovan i održan (27-30. septembra, u Beogradu i Podgorici) međunarodni naučni skup ‘Petar II Petrović Njegoš – ličnost, djelo i vrijeme’, na kome je učestvovalo 30-ak njegošologa iz zemlje i inostranstva.[1]

O samom događaju, međutim, svjedočili su malobrojni predstavnici medija, te amaterska kamera, kojom je načinjen video zapis a početkom trećega milenijuma istaknut na Internet portalima.[2]

Propast projekta izrade Enciklopedije Crne Gore

O ulozi CANU u razvoju svih značajnih projekata za crnogorsku nauku, kulturu i književnost, svjedoče i rezultati rada na projektu Enciklopedija Crne Gore. Ideja za izradu “knjige znanja o Crnoj Gori” potekla je 1969. godine od Inicijativnog odbora, koga su činili Branko Banjević, Mihailo Brajović, dr Dimo Vujović, Čedo Vuković, Risto Dragićević, Veselin Đuranović, Ratko Đurović, Jagoš Jovanović, dr Niko Martinović, dr Pavle Mijović, dr Slavko Mijušković, dr Branko Pavićević, Olga Perović, Sreten Perović, Petar Rakočević i Milorad Stojović, dok je predśedništvo SRCG donijelo Ukaz o proglašenju Zakona o Leksikografskom zavodu Crne Gore sa više od jedne decenije zakašnjenja, 23. jula 1980. godine, koga su potpisali predśednik Skupštine SRCG Radivoje Brajović i predśednik Predśedništva SRCG Veljko Milatović. Tim činom zadatak izrade Enciklopedije dobio je prvorazredni naučni značaj, ali je, takođe nešto više od jedne decenije kasnije, Lesikografski zavod ugašen (29. juna 1991. godine, Ukazom o proglašenju Zakona o prestanku rada Leksikografskog zavoda CG, koga su potpisali predśednik Skupštine SRCG dr Risto Vukčević i predśednik Predśedništva SRCG mr Momir Bulatović). Zadatak je dodijeljen CANU.

Tek šest godina kasnije u CANU su razmatrane mogućnosti selekcije i sređivanja preseljenog materijala, dok je glavni i odgovorni urednik Enciklopedije, akademik Dragan Vukotić iznio i svojevrsnu kritiku rada kolega[3] u čijoj je nadležnosti Enciklopedija bila. No, uprkos snazi i kapacitetima CANU i iskazanoj volji da se taj posao okonča, Crna Gora ni skoro 60 godina od pokretanja inicijative za izradu jedne takve knjige – nije dobila Enciklopediju.

Crnogorska književnost u drugim naučnim i književnim udruženjima

U sedamdesetim i osamdesetim godinama prošloga vijeka, skoro svi značajniji crnogorski književnici bili su grupisani oko Udruženja književnika Crne Gore, državne kulturne organizacije koja je bila članica krunskog Saveza udruženja književnika Jugoslavije. Osnivanje tog udruženja prijethodilo je drugim društvenim gibanjima na planu uspostavljanja ravnopravnosti naroda i narodnosti u SFRJ, odnosno najavilo je činove osnivanja univerziteta, fakulteta i akademija.

UKCG osnovano je u prvoj poslijeratnoj godini, a osnivači su uglavnom bili i sudionici međuratnog pokreta socijalne literature, koji je odigrao jednu od najzapaženijih uloga u crnogorskoj književnosti. Golemo stvaralačko ali organizaciono iskustvo koje je odlikovalo najstarije članove, privlačilo je i mlade snage, pa je UKCG raslo iz godine u godinu. Pokrenuto je i jedno od najznačajnijih književnih glasila, časopis za književnost i kulturu Stvaranje.[4]

Ipak, uslovljenost rada UKCG i društveno-političkih okolnosti u SRCG krajem osamdesetih godina prošloga vijeka u velikoj mjeri doprinio je polarizaciji članova te kulturne organizacije na prosrpski i procrnogorski orijentisane književnike. Takva podjela ne bi imala značaj koji joj se pripisao u devedesetim godinama prošloga vijeka da Udruženje nije započelo proces uticaja na političke tokove, odnosno da ono nije bilo na unaprijed pripremljenom i sistematizovanom udaru istih. Naime, s višestranačkim vihorom stigli su i novi kulturni vjetrovi, a ključna duhovna tačka spram koje se poetički i stvaralački ravnao dobar dio crnogorskih književnika bila je proslava šest vjekova od Kosovske bitke. (Nastaviće se…)

[1] Izvještaj o radu Akademije u 1993. godini, (urednik Mijat Šuković), Godišnjak CANU (Podgorica), XXI/1995, 21, 67.

[2] http://www.youtube.com/watch?v=TFJHJv5mqFk

[3] Оvоm prilikоm treba pоnоviti navоde iz dоpisa Leksikоgrafskоg zavоda Crne Gоre dоstavljenоg republičkој Skupštini, јuna 1991. gоdine, da јe, pоred оstalоg, za deceniјu rada Zavоda priređen trоtоmni Alfabetar Enciklоpediјe, sa оkо 12.000 јedinica. Riјečјu, Crnоgоrska akademiјa nauka i umјetnоsti u svоm radu na Enciklоpediјi Crne Gоre ne pоčinje sa gоle ledine. Оna mоra utvrditi vrednоst i upоtrebljivоst enciklоpediјske zaоstavštine Leksikоgrafskоg zavоda, kојa јe nesređena, nepоpisana i mimо uоbičaјene prоcedure preniјeta u CANU. Dakle, treba nastaviti sa davnо planiranim i zapоčetim, a pоtоm prekinutim radоm na izradi, priređivanju i izdavanjuu Enciklоpediјe Crne Gоre. (Dragutin Vukotić, U cilju efikasnog priređivanja Enciklopedije Crne Gore, uvodna riječ saopštena na trećoj zajedničkoj sjednici Savjeta i Redakcije ECG, u CANU, 31. januara 1997. godine; u: Priređivanje Enciklopedije Crne Gore, CANU, Podgorica, 1999, 34)

[4] Prvi broj časopisa objavljen je 1946. godine na Cetinju, a urednici prve sveske bili su Mihailo Lalić, Janko Đonović i Mirko Banjević. Od sljedeće godine, pa sve do prve sveske 1951. časopis je uređivao Janko Đonović. Njega je naslijedio Mirko Banjević, a od trećeg broja iz 1953. godine Čedo Vuković. Urednik prve sveske iz 1973. godine bio je Sreten Asanović, koji se na toj poziciji zadržao do 1990. godine.