Foto: Iva Mandić

Nastavljamo s objavljivanjem feljtona profesora i glavnog urednika Fokalizatora Vladimira Vojinovića, o tretmanu crnogorske književnosti u zvaničnim i drugim institucijama nauke, obrazovanja i kulture. Feljton je ukorijenjen u ranijim Vojinovićevim sondažama…

Pokrenuto pitanje izrade Enciklopedije

Osnivački dokumenti DANU bili su usmjereni ka uspostavljanju istorijskog, jezičkog, književnog i umjetničkog kontinuiteta sa dukljanskim duhovnim i materijalnim nasljeđem, ka proučavanju srednjovjekovnih rukopisnih i štampanih crkvenih i svjetovnih djela,  usmenog/narodnog stvaralaštva,  te klasične i  savremene  crnogorske književnosti i duhovne baštine manjinskih naroda u Crnoj Gori – Muslimana, Srba, Albanaca, Hrvata i drugih, te ka sistematizaciji književnog i umjetničkog nasljeđa, stvaranju naučno verifikovane istorije: pismenosti i književnosti, umjetnosti i graditeljstva, pozorišta i muzike, filosofije i etike, društvenih i prirodno-matematičkih nauka i svestranom  proučavanju i podsticanju multinacionalnog stvaralaštva u Crnoj Gori. U Statutu DANU, u prioritetne zadatke svrstani su proučavanje Dioklitije, odnosno animiranje nadležnih državnih institucija i donatora iz zemlje i inostranstva da se dio te drevne metropole restaurira i revitalizuje za specifične ambijentalne, istorijske i kulturno-umjetničke programe; ubiciranje i proučavanje dukljansko-zetskih nestalih gradova, manastira i mnogobrojnih skriptorija; izrada sažetog pregleda istorije crnogorskog naroda i manjinskih naroda u Crnoj Gori; rad na pregledu istorije crnogorske književnosti i umjetnosti po rodovima; rad na sintezi istorije književnosti i umjetnosti manjinskih naroda u Crnoj Gori; rad na jednotomnoj Crnogorskoj enciklopediji (Encyclopedia montenegrina); i drugi.

Posebnu pažnju tijela DANU posvetila su Enciklopediji, budući da Crnogorska akademija nauka i umjetnosti ni osam godina poslije usvajanja Ukaza o Enciklopediji, nije bila privela kraju taj projekat. Takođe, rukovodstvo DANU bilo je motivisano i društvo-političkom argumentacijom, pa je formirana i redakcija Enciklopedije[1], čiji je glavni urednik bio dugogodišnji direktor ugašenog Leksikografskog zavoda Sreten Perović.

DANU je ubrzo počela rad i ostvarila brojne rezultate u oblasti književnosti. Pokrenut je časopis Doclea, a Akademija je došla u pośed rukopisa brojnih autora. Organizovane su konferencije, naučni skupovi, štampane knjige… Koncepcija rada na Enciklopediji na poseban način prezentirana je crnogorskoj javnosti, uz obećanje da će se obrađene jedinice blagovremeno pojavljivati na posebnoj Internet stranici, sve do objavljivanja cjelovitog izdanja. Na taj čin DANU, međutim, i dalje se čeka…

Krenuo i OKF

Nepunu godinu dana od osnivanja DANU, u maju 2000. godine, na Cetinju je gostovalo međunarodno književno udruženje “Grupa 99”, kada je nastala ideja o osnivanju nevladine kulturne organizacije Otvoreni kulturni forum, koja je u korijenu sadržala želju članova “Grupe 99” da Cetinje postane mjesto susreta pisaca i kulturnih djelatnika iz regiona. Godine 2001. književnik Milorad Popović na Cetinju je osnovao OKF, uz podršku izdavača, publiciste i prevodioca iz Zagreba, Nenada Popovića, i sarajevskog pisca Ivana Lovrenovića. OKF je ubrzo počeo rad, a ponovo je pokrenuta redakcija časopia Ars. S OKF-om su u prvi mah sarađivali crnogorski književni Pavle Goranović, Mladen Lompar, Balša Brković, Andrej Nikolaidis, Aleksandar Bečanović i Ognjen Spahić. Prioriteti OKF-a bili su oživljavanje kulturnog života na Cetinju i inteziviranje kulturne saradnje među piscima, izdavačima, kulturnim publikacijama s prostora Balkana.

Istorijski čin – Institut za crnogorski jezik i jezikoslovlje

Institut za crnogorski jezik i književnost, sa śedištem u Podgorici, utemeljen je u decembru 2003. godine s ciljem izučavanja, standardizovanja i kodifikovanja crnogorskoga jezika. Utemelji su ga akademik prof. dr Vojislav Nikčević, akademik prof. dr Vukić Pulević, publicista Stevo Vučinić, prof. Žarko L. Đurović i publicista Borislav Cimeša. Prvi direktor Instituta, ujedno i jedna od najznačajnijih ličnosti montenegristike, bio je, do smrti (2007), akademik Vojislav Nikčević. Nakon njegove smrti, naziv je promijenjen u Institut za crnogorski jezik i jezikoslovlje “Vojislav P. Nikčević” a za novoga direktora izabran je dr Adnan Čirgić.

Osnovna djelatnost Instituta bila je istraživanje i proučavanje crnogorske književno-jezičke prošlosti, standardizovanje crnogorskoga jezika, izrada rječnika crnogorskih govora i rječnika crnogorskoga jezika, izučavanje crnogorskog jezika i književnosti u prošlosti i sadašnjosti; izdavaštvo, organizovanje naučnih skupova. Akademik Nikčević i Institut pokrenuli su jedno od najznačajnijih crnogorskih naučnih glasila – Lingua Montenegrina.

Rad Institituta pokrenuo je mnoge značajne društvene procese, koji su poveli ka, između ostalog, istorijskom činu formiranja današnjega Fakulteta za crnogorski jezik i književnost na Cetinju. Stoga su članovi Instituta često bili na nišanima protivnika ideje obnove crnogorskoga suvereniteta, a nerijetko i meta prljavih medijskih strategija. Ipak, sve radnje članova Instituta bile su utemeljene u provjerljivoj naučnoj argumentaciji.

(Nastaviće se…)

[1] Redakciju su činili Jevrem Brković, Mladen Lompar, Božidar Nikolić, Pavle Pejović, Miodrag Perović, Branko Radojičić, Radovan Radonjić, Šerbo Rastoder, Radoslav Rotković i Božidar Šekularac.